dinsdag 21 juni 2016

Wiegedruk






Vorige week kwam bij mij de vraag: “Wat is het oudste boek in onze collectie?” Bij de mediatheek van het Moller hebben we een redelijk uitgebreide oude collectie. Een goed beeld hierover ontbrak me echter. Enkele 17e en 18e -eeuwse werken waren me bekend. Maar als het om nog oudere werken ging, dan moest ik het antwoord schuldig blijven. Dus ik ging aan de hand van enkele lijsten en andere overzichten aan de gang. Ik vond een redelijk aantal werken uit de 16e eeuw. Daar verwachte ik een kandidaat te vinden. Ik verwachtte als kandidaat een oude Bijbel; die was het niet. Ik kwam werken tegen van de uitgever Plantijn: die waren het ook niet. Ik zag enkele werken van Erasmus, maar die waren niet onze oudste drukken. Misschien dan werken van Augustinus of wellicht van Cicero? Nee, die ook niet. Een wereldkroniek uit het jaar 1516 was een goede kandidaat, maar dit was niet de senior van onze collectie. Nee, die kwam uit een bijzonder intrigerend jaar. Columbus zette in dat jaar voor het eerst zeil richting West-Indië en het jaar is 1492. En de aanleiding voor het geschrift was ook wel wereldhistorisch. De schrijver was Johannes Lucidus Cataneus. Hij was van 1482-1493 aartsdiaken en raadsheer van de markies te Mantua. Het geschrift behelst de tekst van de rede die Cataneus heeft gehouden bij het aantreden van de nieuwe paus Alexander VI. Die paus heeft een behoorlijk kwalijke reputatie opgebouwd: vriendjespolitiek, simonie... . En het celibaat was voor hem geen levenspraktijk. Diverse van zijn zonen heeft hij in hoge posities als hertog of kardinaal benoemd. Hij heeft echter in de kerk ook gestreefd naar de opbouw van een goed bestuur. Zijn belangrijkste rol heeft hij misschien wel gespeeld met zijn bul Inter Caetera Divinae en met het Verdrag van Tordesillas. Met beide poogde hij de machtsverhoudingen tussen de Portugezen en de Spanjaarden te reguleren en daarmee een oorlog te voorkomen.
Het werkt is overigens bij meerdere bibliotheken in de collectie. Via het internet zijn diverse digitale uitgaven beschikbaar. Het lijkt er ook op dat er verschillende drukkers waren. Het exemplaar in ons bezit is van de drukker Stephan Planck gevestigd te Rome. Hij is bekend van diverse uitgaven van het Pontificale Romanum en van een soort reisgids voor Rome onder de titel Mirabilis urbis Romae




Mirabilis urbis Romae
Pontificale Romanum
Om een indruk te geven van het werk hieronder een afbeelding en een link naar de online versie afkomstig van de Bayerische Staatsbibliothek te München. 


Ad Alexandrum vi Oratio van Cataneus